امروزه آسانسور نه‌تنها وسیله‌ای برای حمل‌ونقل عمودی است، بلکه یکی از عناصر حیاتی هر ساختمان محسوب می‌شود. در برج‌ها، مراکز تجاری، بیمارستان‌ها و حتی خانه‌های شخصی، سیستم آسانسور نقشی کلیدی در راحتی، ایمنی و کارایی دارد.

اما واقعاً سیستم آسانسور چگونه کار می‌کند؟ چه تفاوتی میان آسانسور کششی و آسانسور هیدرولیک وجود دارد؟ و هرکدام برای چه نوع ساختمانی مناسب‌ترند؟ در این مقاله، به‌صورت دقیق و فنی اما قابل‌درک، به بررسی نحوه کار آسانسور کششی و هیدرولیک و اجزای مهم آن‌ها می‌پردازیم.

 اجزای اصلی سیستم آسانسور

هر آسانسور، صرف‌نظر از نوع آن، از چند بخش اساسی تشکیل شده است:

1. کابین (Cabin): محفظه‌ای که مسافران یا بار در آن قرار می‌گیرند.

2. چاهک (Shaft): مسیر عمودی حرکت آسانسور بین طبقات.

3. درها (Doors): درهای طبقات و درب کابین که ایمنی حرکت را تضمین می‌کنند.

4. سیستم کنترل: مغز متفکر آسانسور که دستور حرکت، توقف، باز و بسته شدن درها را می‌دهد.

5. موتور یا سیستم محرکه: نیروی لازم برای بالا و پایین رفتن را ایجاد می‌کند.

6. ترمز ایمنی (Safety Brake): در مواقع اضطراری از سقوط جلوگیری می‌کند.

7. ریل‌های راهنما (Guide Rails): جهت حرکت صاف و بدون لرزش کابین را مشخص می‌کنند.

 نحوه کار آسانسور کششی

آسانسور کششی (Traction Elevator) یکی از رایج‌ترین انواع آسانسور در ساختمان‌های مسکونی و اداری است.

در این سیستم، کابین با استفاده از سیم‌بکسل‌ها و وزنه تعادل به موتور گیربکسی یا گیرلس متصل می‌شود.

مراحل عملکرد آسانسور کششی:

1. موتور الکتریکی با چرخاندن فلکه‌ی کشش (Sheave) باعث حرکت سیم‌بکسل‌ها می‌شود.

2. یک سمت سیم‌بکسل به کابین و سمت دیگر به وزنه تعادل متصل است.

3. با چرخش موتور، کابین بالا می‌رود و وزنه پایین می‌آید یا بالعکس.

4. ترمز الکتریکی وظیفه دارد حرکت را در ایستگاه‌ها متوقف کند.

مزایای آسانسور کششی:

• راندمان بالا و مصرف برق کمتر

• مناسب برای ارتفاع زیاد (برج‌ها و هتل‌ها)

• حرکت نرم و سریع

• عمر مفید طولانی

معایب آسانسور کششی:

• هزینه نصب بیشتر

• نیاز به موتورخانه

• تعمیر و نگهداری پیچیده‌تر

 نحوه کار آسانسور هیدرولیک

در مقابل آسانسورهای کششی، آسانسورهای هیدرولیک (Hydraulic Elevator) بر پایه‌ی فشار روغن و نیروی هیدرولیک کار می‌کنند.

نحوه عملکرد آسانسور هیدرولیک:

1. پمپ هیدرولیک روغن را از مخزن به داخل سیلندر پمپاژ می‌کند.

2. با ورود روغن، پیستون بالا می‌رود و کابین را به سمت بالا حرکت می‌دهد.

3. هنگام پایین آمدن، شیر کنترل روغن باز می‌شود و روغن به مخزن برمی‌گردد.

4. سرعت حرکت توسط شیرهای کنترلی تنظیم می‌شود تا حرکت نرم و ایمن باشد.

مزایای آسانسور هیدرولیک:

• مناسب برای ساختمان‌های کم‌ارتفاع

• نیاز نداشتن به موتورخانه در بالای چاه

• هزینه نصب کمتر نسبت به کششی

• عملکرد آرام و ایمن

معایب آسانسور هیدرولیک:

• مصرف انرژی بیشتر در حرکت رو به بالا

• احتمال نشت روغن

• محدودیت در ارتفاع (معمولاً تا ۵ طبقه)

• نیاز به نگهداری مداوم روغن و سیستم پمپ

مقایسه آسانسور کششی و هیدرولیک

انتخاب بین آسانسور کششی و هیدرولیک

انتخاب نوع آسانسور بستگی مستقیم به نوع ساختمان، بودجه، تعداد طبقات و میزان تردد دارد.

• اگر ساختمان شما بلندمرتبه است و سرعت برایتان اهمیت دارد، آسانسور کششی بهترین گزینه است.

• اگر ساختمان شما کم‌ارتفاع است و هزینه نصب اهمیت دارد، آسانسور هیدرولیک گزینه مناسب‌تری است.

همچنین برای ساختمان‌هایی که فضای محدودی در بالای چاه آسانسور دارند، مدل‌های هیدرولیک بدون موتورخانه بسیار کاربردی هستند.

نکات نگهداری و ایمنی

صرف‌نظر از نوع سیستم، رعایت نکات زیر برای افزایش عمر آسانسور ضروری است:

• سرویس منظم موتور و قطعات مکانیکی

• بررسی سیم‌بکسل‌ها و ترمز ایمنی

• تعویض به‌موقع روغن هیدرولیک

• تست سیستم اضطراری و ترمز ایمنی

• استفاده از تابلو کنترل استاندارد و به‌روز

جمع‌بندی

در این مقاله با جزئیات کامل بررسی کردیم که سیستم آسانسور چگونه کار می‌کند و چه تفاوت‌هایی میان آسانسور کششی و هیدرولیک وجود دارد.

هر دو سیستم، نقش مهمی در حمل‌ونقل عمودی دارند اما بر اساس ساختار، ارتفاع، بودجه و نیاز، باید یکی از آن‌ها انتخاب شود.

اگر به دنبال عملکرد سریع، صرفه‌جویی در انرژی و دوام طولانی هستید، آسانسور کششی گزینه‌ای ایده‌آل است. اما اگر سادگی، نصب ارزان و کاربرد در ساختمان‌های کم‌ارتفاع مدنظر شماست، آسانسور هیدرولیک انتخابی منطقی خواهد بود.